Tháng cô hồn trong văn hóa dân gian Việt Nam là thời điểm mà người Việt tin rằng các linh hồn của người đã khuất có cơ hội trở lại thế gian. Để cầu siêu và báo hiếu cho những linh hồn này, người dân thường tổ chức lễ cúng cô hồn với mâm cỗ đặc biệt, chứa đựng những món ăn được coi là ưa thích của các linh hồn. Dưới đây là một số món ăn đặc trưng trong tháng cô hồn thường xuất hiện trong mâm cúng cô hồn ở Việt Nam:
Những món ăn đặc trưng trong tháng cô hồn ở Việt Nam
Cháo trắng
Cháo trắng là món ăn cơ bản và quan trọng trong mâm cúng cô hồn. Cháo trắng thường được làm từ gạo trắng, nước và ít muối, tạo ra một món ăn thanh đạm và dễ tiêu hóa. Cháo trắng được cho là thực phẩm cơ bản giúp linh hồn đỡ đói khát sau hành trình trở về dương thế.
Bánh trôi nước
Bánh trôi nước là một món bánh dẻo, được làm từ bột nếp và nhân đậu xanh. Món bánh này thường có màu trắng tượng trưng cho sự trong sáng và thuần khiết của linh hồn. Bánh trôi nước thường được nấu chín và thả vào nước lạnh để bánh trở nên dẻo và ngon miệng.
Bánh chay
Bánh chay là một món ăn chay, không sử dụng các nguyên liệu từ thực phẩm động vật. Loại bánh này thường được làm từ đậu xanh, nấm mèo, củ sen và một số loại hạt khác. Bánh chay tượng trưng cho sự thanh khiết và lành mạnh, thể hiện lòng kính trọng đối với các linh hồn.
Xôi gấc
Xôi gấc là một món ăn có màu đỏ tươi, thường được làm từ gạo nếp và gấc. Màu đỏ của xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn và tài lộc. Xôi gấc có hương vị thơm ngon, hấp dẫn và thường được cúng cô hồn để mang lại điều tốt lành cho linh hồn.
Hoa quả
Mâm cúng cô hồn thường cũng bao gồm các loại hoa quả tươi ngon. Những quả trái như cam, quýt, táo, xoài thường được sắp xếp đẹp mắt trên mâm cúng. Hoa quả tượng trưng cho sự tươi mới, sức sống và sự bình an.
Vàng mã
Mâm cúng cô hồn thường bao gồm cả những đồ vật được làm bằng giấy như giấy vàng mã. Những món đồ giấy này thường bao gồm trang sức, quần áo, nhà cửa và các vật dụng khác. Đồ giấy này được coi là “vật dụng” của các linh hồn và được cúng cô hồn để đảm bảo rằng các linh hồn sẽ không thiếu thốn ở thế giới bên kia.
Ngoài những món ăn trên, tùy theo phong tục và vùng miền, mâm cúng cô hồn còn có thể bổ sung thêm các món ăn khác. Việc tổ chức lễ cúng cô hồn không chỉ thể hiện lòng kính trọng và báo hiếu đối với tổ tiên, mà còn là một cách để duy trì và kế thừa những phong tục tập quán truyền thống của dân tộc.
Những món ăn không nên ăn trong tháng cô hồn
Thịt chó
Một số người vẫn thích thú với việc thưởng thức thịt chó, tuy nhiên, thường chỉ dành sự ưa thích này vào cuối năm hoặc cuối tháng, như một cách giải xui. Trái lại, vào đầu năm hoặc đầu tháng, thường sẽ thực hiện việc kiêng ăn thịt chó.
Lý do cho tình thế này là do trong tư duy dân gian tồn tại quan niệm “đen như mõm chó” – điều này ám chỉ rằng việc ăn thịt chó có thể mang lại điềm xui và đen đủi suốt cả tháng. Theo quan niệm này, trong tháng thứ 7 – tháng Cô hồn, việc ăn thịt chó cũng được coi là kiêng kỵ, nhằm tránh bất kỳ tình huống không may mắn nào.
Như vậy, việc kiêng ăn thịt chó trong tháng Cô hồn không chỉ có căn cứ trong tâm linh và quan niệm dân gian về vận đen mà còn thể hiện sự quan tâm đến việc tạo ra một tâm trạng tích cực và may mắn cho bản thân và gia đình trong khoảng thời gian đặc biệt này.
Sầu riêng
Mặc dù sầu riêng là một nguồn cung cấp dinh dưỡng phong phú, tuy nhiên, tên gọi và mùi của loại quả này thường gây ra sự e ngại cho nhiều người, đặc biệt là trong ngày mùng 1 của tháng Cô hồn. Họ tránh ăn sầu riêng vì có quan niệm rằng việc làm này có thể đem lại tâm trạng u sầu suốt cả tháng và khiến họ cảm thấy cô đơn một mình. Mùi thơm đặc trưng của sầu riêng cũng được xem như một dạng dẫn dụ, tiềm ẩn nguy cơ thu hút vong hồn vào nhà và gây ra những tác động không mong muốn.
Tuy quan niệm này có thể không có căn cứ khoa học, nhưng nó vẫn phản ánh cách mà tín ngưỡng và văn hóa tác động lên cách con người thể hiện sự tôn trọng và sự kính trọng đối với những truyền thống tâm linh và phong tục tập quán.
Mực
Mực là một món ăn mà người Việt thường kiêng kỵ ăn trong ngày đầu tháng, không chỉ riêng trong tháng Cô hồn. Theo quan niệm dân gian, việc ăn mực vào những ngày này có thể mang lại một tháng “đen như mực”, với đủ loại rắc rối và xui xẻo không mong muốn.
Do đó, mực cũng nằm trong danh sách các thực phẩm bị xem là “danh sách đen”, mà nhiều người khuyên rằng không nên ăn, đặc biệt là đối với những người có kế hoạch đi xa hoặc đang đối diện với các công việc quan trọng. Mặc dù không có căn cứ khoa học, nhưng quan niệm này vẫn thể hiện sự tôn trọng và sự tuân thủ đối với những tập tục và truyền thống tâm linh của người Việt Nam.
Cá mè
Ngoài danh sách các món ăn trên, nhiều vùng miền của Việt Nam còn có một quy định kiêng kỵ không ăn cá mè. Lý do chính đằng sau quan niệm này xuất phát từ việc chữ “mè” trong tên gọi của loại cá này có thể khiến liên tưởng đến cụm từ “mè nheo” – một cụm từ mang theo ý nghĩa tiêu cực, đem đến những điều không may mắn hoặc rắc rối. Hơn nữa, cá mè còn có hương vị tanh và chứa nhiều xương hơn so với các loại cá khác, do đó cũng góp phần tạo nên sự kiêng kỵ trong việc tiêu thụ.
Thêm vào đó, cá mè cũng bị kiêng ăn vào đầu năm hoặc đầu tháng, một phần là do lý do tương tự như trên. Tại những thời điểm quan trọng như đầu năm, khi mọi người thường muốn bắt đầu một kỳ thời gian mới với may mắn và tốt lành, việc kiêng ăn món cá mè là một biện pháp để tránh mang vào những tín hiệu tiêu cực và mang lại điều không mong muốn.
Như vậy, việc kiêng ăn cá mè trong nhiều vùng miền của Việt Nam không chỉ có căn cứ trong quan niệm về tên gọi mà còn liên quan đến các khía cạnh khác như hương vị, xương và tâm linh, thể hiện sự quan tâm đến tình hình tâm trạng và sự may mắn trong cuộc sống hàng ngày.
Thịt vịt
Thịt vịt là món ăn phổ biến và được nhiều người ưa thích. Đặc biệt, vào các dịp cuối tháng, nhiều người thường ưa chuộng thịt vịt để “giải đen”. Tuy nhiên, trong bối cảnh tháng Cô hồn, thịt vịt lại được xem là một món ăn kiêng kỵ.
Theo quan niệm dân gian, ăn thịt vịt trong tháng Cô hồn có thể gây ra tình trạng “tan đàn xẻ nghé”. Để tránh những biểu hiện không tốt này, người dân thường thay thế thịt vịt bằng các món ăn từ thịt gà. Việc này mang ý nghĩa tích cực, gợi đến những điều an lành và tốt đẹp trong mâm cúng, từ đó mang lại sự bình an và phúc đức cho người thực hiện.
Vì vậy, trong tháng Cô hồn, nhiều người thường lựa chọn các món ăn từ thịt gà để cúng cô hồn và cầu siêu cho các linh hồn. Việc này thể hiện lòng kính trọng và tôn trọng đối với truyền thống tâm linh và phong tục cúng cô hồn của người Việt Nam.
